Jednym z zasadniczych dylematów w sądowym stosowaniu prawa jest respektowanie zasady praworządności, a nie tylko zasady legalizmu. Zasada legalizmu ujęta w art. 7 Konstytucji w niewystarczający sposób chroni konstytucyjnie gwarantowane prawa i wolności jednostki i dlatego konieczny jest sędziowski aktywizm, tj. korekta prawa stanowionego w procesie wykładni i stosowania prawa po to, by prawu nadać taką treść, która zgodna jest z konstytucyjnie określonymi wartoś­ciami, leżącymi u podstaw aksjologii polskiej Konstytucji. Korekta prawa stanowio­nego wiąże się z wyjściem poza treść zasady legalizmu i odniesienia się do takich wartości jak: słuszność, sprawiedliwość, dobro, prawa i wolności człowieka.
Sędzia z uwagi na to, że zgodnie z Konstytucją podlega przede wszystkim jej przepisom, a w dalszej kolejności ustawom, może – jeśli potrafi to uzasadnić – odrzucić treść przepisów ustawowych i oprzeć rozstrzygnięcie wyłącznie na przepisach Konstytucji. Jest to zasadne wówczas, kiedy Konstytucja w większym zakresie aniżeli ustawa chroni prawa i wolności jednostki. Sędzia nie może powoływać w procesie wykładni reguły dura lex sed lex albowiem niszczy ona standardy kultury prawnej. Korekta prawa stanowionego w procesie jego wykładni wiąże się z sędziowską niezawisłością i odpowiedzialnością za wydane rozstrzygnięcie.

W ostatnich latach stosunkowo nierzadką praktyką jest wydawanie przez polski organ antymonopolowy decyzji warunkowych w postępowaniach w sprawie koncentracji przedsiębiorców. Nie jest to zresztą praktyka znana wyłącznie polskiemu organowi antymonopolowemu, gdyż tego rodzaju decyzje wydawane są także przez Komisję Europejską. Udzielane w ten sposób zgody zezwalają uczestnikom planowanej koncentracji na jej przeprowadzenie, jednak pod określonymi warunkami, które mogą mieć charakter behawioralny lub strukturalny. Zwłaszcza w odniesieniu do tego drugiego z wymienionych rodzajów warunków pojawia się kilka istotnych zagadnień, w szczególności w zakresie dopuszczalnego stopnia ingerencji w sferę prywatnoprawnych praw i obowiązków jednego lub obydwu uczestników koncentracji oraz konsekwencji braku realizacji warunku, pod którym udzielona została zgoda na dokonanie koncentracji. Tym zagadnieniom poświęcony został niniejszy artykuł, który kończą wnioski i rekomendacje dotyczące praktyki orzeczniczej polskiego organu antymonopolowego w opisanym powyżej zakresie.

Artykuł dotyczy najnowszej noweli ustawy Prawo farmaceutyczne z dnia 13 lipca 2023 r., która związana jest z ograniczeniami o charakterze antykoncentracyjnym w zakresie wydawania zezwoleń na prowadzenie apteki ogólnodostępnej. W dniu 4 października 2023 r. Prezydent RP, na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji RP, złożył wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją tej noweli. We wniosku Prezydent stwierdził, że nowela wprowadza nowy zakaz koncentracji na rynku aptek (art. 99 ust. 3aa prawa farmaceutycznego), który został wprowadzony z naruszeniem zasady ochrony praw nabytych i bez odpowiedniej długości vacatio legis. W związku z wnioskiem Prezydenta przedmiotem artykułu jest analiza postanowień noweli w zakresie zmian polegających na dodaniu w art. 99 ust. 3aa i 3ab oraz w art. 103 ust. 2a–2d prawa farmaceutycznego, w celu ustalenia ich prawnego charakteru, przestrzegania zasady ochrony praw nabytych, a także ustalenia, czy przyjęty okres vacatio legis jest odpowiedni.

W wyroku z 14 grudnia 2022 r., II SA/Gl 1201/22, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach stwierdził, że ogólne zasady wykładni prawa, w przypadku braku definicji legalnej, nakazują sięgnięcie do językowego znaczenia określonego pojęcia, w tym także do definicji zawartej w Wikipedii. Zdaniem Sądu należy mieć jednak świadomość, że Wikipedia nie jest słownikiem ani encyklopedią tworzoną przez specjalistów, wedle określonych reguł, może zatem zawierać nieścisłości lub przekłamania. Centralnym problemem prawnym glosowanego wyroku jest zakres wykorzystania Wikipedii w operatywnej wykładni prawa. Sformułowana teza orzecznicza dotyka interesującego zagadnienia ogólnej użyteczności Wikipedii jako źródła wiedzy, przede wszystkim oceny dopuszczalności jej stosowania w konstruowaniu wypowiedzi wartościujących oraz argumentacyjnych. Wedle glosatora prezentowany pogląd zasługuje na pełną aprobatę, gdyż dostrzegając zalety Wikipedii,
skład orzekający postuluje ostrożne podejście do zawartych w niej informacji. W niniejszym opracowaniu starano się wzmocnić to stanowisko, argumentując, że korzystanie z internetowej encyklopedii niesie za sobą potencjalnie duże ryzyko i dlatego też powoływanie się na nią w treści rozstrzygnięcia sądowego nie może odbywać się w sposób bezrefleksyjny.

Prawo spółek handlowych będące częścią prawa prywatnego jest przeniknięte przez zasadę autonomii woli. Przeważający pogląd zakłada, że wspomniana zasada wyraża się w obowiązywaniu bardziej szczegółowej zasady wolności umów, zaczerpniętej z prawa zobowiązań. Pomimo istnienia pewnych argumentów przemawiających za tym poglądem bliższa analiza pozwala go zakwestionować. Miarodajne jest tu stanowisko nauki niemieckiej, która zdaje się odchodzić od stosowania tego pojęcia w prawie spółek handlowych na rzecz stosowania bardziej adekwatnego, którym jest zasada wolności zrzeszania się. Treść tej zasady jest bardziej dostosowana do istoty spółki handlowej. Tymczasem próba rozciągnięcia treści zasady wolności umów na całość sytuacji, w której znajduje się wspólnik i spółka handlowa, zwłaszcza kapitałowa, prowadzi do wniosku, że treść tej zasady nie jest adekwatna, a niekiedy wręcz sprzeczna z istotą spółki handlowej. Swoboda kształtowania spraw wewnętrznych w spółce kapitałowej nie przysługuje wspólnikom, ale organowi spółki handlowej, którym jest walne zgromadzenie. W efekcie mając na uwadze Konstytucję RP, która przyznaje obywatelom wolność zrzeszania się, należy sformułować zasadę wolności zrzeszania się w prawie spółek handlowych i zaproponować w oparciu o te przepisy dostosowaną do istoty spółek handlowych treść tej zasady.

Ogólnym celem opracowania jest włączenie się do nurtu poszukiwania wartości w prawie administracyjnym, a konkretnie w prawie ochrony klimatu. Aksjologia tego obszaru prawa charakteryzuje się wyjątkową złożonością. Szczegółowym celem badań jest poszukiwanie odpowiedzi na pytania: (a) na jakich wartościach prawodawca powinien oprzeć regulacje dotyczące lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni wiatrowych, aby tworzone normy mogły w sposób efektywny prowa-dzić do wzrostu wytwarzania energii z OZE, (b) czy kształt krajowych regulacji określanych jako tzw. zasada 10H stosowanych dotychczas w procesie lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni wiatrowych oraz kształt nowych regulacji zmierzających do liberalizacji tej zasady oparte zostały na prawidłowo wyważonym szerokim fundamencie aksjologicznym. Tylko takie normy prawa ochrony klimatu, które będą oparte na szerokim fundamencie aksjologicznym, będą akceptowane przez wszystkie podmioty, na które będą oddziaływały, a w konsekwencji będą efektywnie realizować cel, do którego zostają powołane (wzrost poziomu wytwarzania energii z OZE).

The purpose of this publication is to show and analyse the issue of transsexual people who feel the need to reassign their sex assigned at birth and their biological sex due to a gender identity disorder. The paper is a polemic against the views presented in the case-law practice, suggesting the uniform and statutory regulation of transgender people’s situation in Polish law, drawing from the achievement of the ‘Principles’ written in Yogyakarta. One of the main postulates resulting from this publication concerns the regulation of the conditions and procedure of the legal sex transition that guarantee transsexual people the enjoyment of their fundamental rights and freedoms on equal terms with other members of society. The article is supposed to contribute to combating discrimination and increasing awareness in the area of transsexuality which is viewed stereotypically and is unknown to most people, with the exception of a small group of experts who fight against exclusion that conditioned by a different gender identity.

The publication examines the legal nature of wars, looks into the law of war genesis, reviews its conventions, as well as identifies the aim, objectives, causes together with the consequences of Russia’s military aggression on February 24, 2022; it provides a testimony on the war of aggression against Ukraine and identifies its threats to post-war international law and order. The aim of the article is to determine the background, nature, fundamentals and nature of the war the Russian Federation launched on February 24, 2022 against Ukraine within the context of confrontation with the values of Western democracy. Historical-legal dialectical, comparative-legal and system-structural methods, as well as methods of formal logic (induction and deduction, analysis and synthesis, abstraction and concretization, etc.) were used to study the issues. The application of these research methods entails a cross-sectoral scientific nature.
Wars have accompanied the entire history of mankind. Since the 17th century the theoretical foundations of the law of war have been laid, which enshrined in international laws and customs of warfare (Geneva Conventions, Hague Convention, etc.) since the 19th century, thus forming the international humanitarian law. After World War II, violations of the latter by the belligerent party are viewed by the world community no less harshly than the mere war. The paper questions the purpose, reasons, conditions and intermediate consequences of the war of the Russian Federation against Ukraine. Obviously, the military aggression and the Russian invasion on February 24, 2022 marked the beginning of the de facto war, under a specific formal definition by a Russian official as a “special military operation” instead of naming it an attempt to avoid legal responsibility for war crimes committed in Ukraine. The article analyses the aggressive nature of this war on the part of the Russian Federation, demonstrates numerous violations of international law conventions by the Russian armed forces during the military invasion and temporary occupied territories in Ukraine. It emphasizes that the law of war has always been replaced by signing a peace treaty and relevant international agreements, which entails the obligation to severe the political, economic, and legal responsibility of the state violating international humanitarian law. The paper reviews the key institutions and legal tools for bringing the Russian Federation authorities to justice for the war crimes committed in Ukraine. So far, the President of Ukraine, the Supreme Council of Ukraine, and the Cabinet of Ministers of Ukraine have managed to apply legitimate international legal
mechanisms, primarily the International Criminal Court and the UN Security Council, to prosecute Russia for violating the international humanitarian law and committing war crimes in Ukraine. At the same time, on the Ukrainian territories currently liberated from the Russian army’s occupation (Bucha, Gostomel, Irpin, etc.), it is already possible to implement a special mechanism of justice, which consists in the collaboration between national and international experts: specialists, investigators, prosecutors, and judges to collect objective and impartial evidence of gross violations of international law and war conventions in Ukraine. It is obvious that for Ukraine today both the victory and just punishment for the committed and continuing committed war crimes on its territory are important. The aftermath of World War II’s “Never Again” now requires, as never before, its effective guarantee and protection

Forestry Law does not constitute an autonomous branch of law – it is in fact most commonly percieved as part of the environmental law. However, this does not mean, that it is impossible to extract general principles of the Forest Law. The Forest Act contains a catalogue of explicitly formulated general principles of forest management, which at the same time are the principles of forest law. Furthermore, it is possible to reconstruct some additional general principles from specific provisions of the Forest Act, as well as to indicate those of the principles of the environmental law, which may be extended to forestry regulations. The aim of this paper is therefore to formulate and analyse the general principles: (1) expressly articulated by the legislature; (2) possible to reconstruct from the detailed provisions of the Forest Act; (3) of the environmental law, which can be applied to forestry regulations. The result of the survey is a more extensive catalogue of general principles of forest law in directive-descriptive terms, which may contribute to the extension of the autonomy of the forest law.

Niniejszy artykuł ma za zadanie ukazać podobieństwo pomiędzy rozumowaniami wypracowanymi odnośnie swobód traktatowych a ujęciem zasad prawa zaproponowanym przez R. Alexego. Swobody traktatowe z traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wypracowane w toku wieloletniej działalności orzeczniczej Trybunału, posiadają szereg podobieństw do koncepcji zasad prawa zaproponowanej przez prof. Roberta Alexego. Świadczą o tym – pozycja zasad prawa w systemie prawa, możliwość stopniowalności ich wykonywania czy też odrębna metoda wychodzenia z konfliktu dwóch przeciwstawnych zasad prawa. Artykuł analizuje wybrane swobody traktatowe w odniesieniu do materii podatkowej oraz porównuje je ze schematami teoretycznymi, które zaproponował prof. Robert Alexy.

W artykule przedstawiono wycinek działalności instytucji Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich odnoszącej się do niewłaściwego administrowania organów unijnych w dziedzinie równego traktowania. Analizie poddane zostały najważniejsze zagadnienia związane z nieprzestrzeganiem zakazu dyskryminacji – zasady ogólnej prawa UE – przez instytucje i organy unijne. Zaprezentowano ewolucję zakresu ochrony praw jednostek w działalności systemu instytucjonalnego UE. Sformułowano próbę oceny, czy proces ten przebiega w sposób satysfakcjonujący, czy też wymagane są radykalne zmiany w podejściu do przedstawionego problemu.

Szwedzka ustawa zasadnicza Akt o druku z 1766 r. (Tryckfrihetsförordningen), pierwsza na świecie ustawa gwarantująca prawo publicznego dostępu do dokumentów państwowych, jest częścią konstytucji tego kraju i zapewnia dziś jak najszerszy publiczny dostęp do oficjalnych dokumentów. Akt ten stanowi podstawę tradycyjnego prawa szwedzkiego znanego jako Zasada jawności (offentlighetsprincipen), która odgrywa kluczową rolę nie tylko w zapewnianiu obywatelom prawa dostępu do dokumentów publicznych, ale jest także niezbędna w sprawowaniu odpowiedzialności ze strony urzędników rządowych i państwowych. Stosowanie jak największej przejrzystości przyczynia się do właściwego funkcjonowania liberalnego systemu demokratycznego, ograniczając jednocześnie korupcję i nadużycia. Rozwój przejrzystości i kształtowanie otwartego społeczeństwa sprzyja większemu udziałowi obywateli w społeczeństwie, wzbudza zaufanie do państwa – niezbędny element budowania skutecznego państwa, które ma służyć jego właścicielom, obywatelom – oraz przyczynia się do funkcjonowania rządów prawa i podnosi jakość demokracji.

Badania prowadzone nad funkcjonowaniem administracji publicznej mają charakter interdyscyplinarny. Analizowanie kwestii funkcjonowania administracji publicznej wymaga systemowego spojrzenia, w którym istotnym elementem jest układ stosunków pomiędzy całym systemem i poszczególnymi podsystemami administracji publicznej a jej otoczeniem zewnętrznym. To ujęcie wywodzi się z nauk o zarządzaniu. Znajduje ono swoje odzwierciedlenie w nauce administracji. Szczególnym podsystemem administracji publicznej wymagającym ujęcia interdyscyplinarnego jest podsystem społeczny. W polskim systemie administracji publicznej podsystem społeczny stanowią pracownicy tworzący korpus służby cywilnej oraz inni pracownicy zatrudnieni w urzędach i pozostałych strukturach administracji publicznej. Kształtowanie kadry administracji wiąże się nie tylko z samym naborem odpowiednio wykształconych kandydatów do pracy w urzędach organów administracji publicznej. Bardzo ważne jest kształtowanie odpowiednich postaw etycznych urzędników zarówno administracji rządowej, jak i samorządowej. Powinni oni znać zasady etyki urzędniczej. Nie jest jednak możliwe skodyfikowanie wszystkich norm etycznych pracownika administracji publicznej, a więc należy w tym zakresie stosować ogólne normy prawa moralnego. Obecnie absolwenci kierunków studiów wyższych przygotowujących do pracy w administracji są wprawdzie na ogół odpowiednio przygotowani do analizowania aktów normatywnych, wydawania decyzji administracyjnych czy w ogóle rozumienia zasad systemu prawnego, ale brak im podstaw do uwzględniania w odpowiednim stopniu kwestii związanych z etyką działania i poszanowaniem przyjętych w społeczeństwie wartości.

Przedmiotem artykułu jest zagadnienie możliwości regulacji spraw dotyczących szkolnictwa wyższego w aktach wykonawczych i wewnętrznych. Na tle zasady autonomii szkół wyższych i zasad dotyczących tworzenia prawa, w szczególności zasad wydawania rozporządzeń, zarysowano dopuszczalne granice delegowania materii odnoszącej się do szkolnictwa wyższego do rozporządzeń, a także aktów wewnętrznych szkół wyższych. Wskazano też, że nieprawidłowy podział materii między ustawę a rozporządzenie nie tylko narusza konstytucyjne reguły tworzenia prawa, ale też jest sprzeczny z ochroną zaufania podmiotów do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasadą podziału i równowagi władzy. Wadliwe kształtowanie systemu szkolnictwa wyższego nie sprzyja jakości kształcenia oraz prowadzeniu badań naukowych. Utrudnia to również realizację wolności nauki.

W administracji publicznej zachodzą pewne typowe relacje: kierownictwo, nadzór, kontrola, koordynacja i współdziałanie. Dwie ostatnie rzadko stają się przedmiotem zainteresowania nauki prawa administracyjnego. Celem artykułu jest rozpoczęcie dyskusji nad wypełnieniem tej luki. Prawne wyodrębnienie koordynacji stwarza pewne trudności. W większości przypadków koordynacja występuje bowiem łącznie z kierownictwem, nadzorem albo kontrolą. Taki rodzaj koordynacji można by określić jako koordynację funkcjonalną. Istnieje jednak także koordynacja samodzielna. Wobec szczupłości norm prawa pozytywnego dotyczących takiej koordynacji ogranicza się one przeważnie do stosowania niewładczych środków działania organu koordynującego. Administracyjnoprawny stosunek koordynacji ma charakter osobliwy. Dla jego zawiązania konieczny jest udział nie dwóch, ale co najmniej trzech podmiotów: koordynatora i dwóch podmiotów koordynowanych. Punktem wyjścia do rozważań o współdziałaniu w administracji publicznej jest propozycja wyodrębnienia zasady powszechnego współdziałania. Mogłaby mieć ona status jednej z ogólnych zasad prawa administracyjnego. W chwili obecnej prawo pozytywne nie wypowiada jej wprost. Można ją jednak wyprowadzić z rożnych norm obowiązujących, w tym rangi konstytucyjnej. Nakazuje ona, aby wszystkie podmioty sprawujące administrację publiczną współdziałały ze sobą. Zakazuje konkurencji między nimi. W artykule podjęto próbę typologii form współdziałanie, zwracając uwagę na ich różnorodność. Wiele kwestii związanych z koordynacją i współdziałaniem w administracji wymaga jeszcze naukowego oświetlenia. Kolejnym etapem powinno być ujęcie ich w ramy norm prawa pozytywnego. Mogłoby to nastąpić w przyszłej ustawie „Przepisy ogólne prawa administracyjnego”.

W artykule autor omawia podstawowe założenia reformy prawa o szkolnictwie wyższym i nauce, wprowadzanej w Polsce od jesieni 2018 r., ze szczególnym uwzględnieniem zasad zatrudniania nauczycieli akademickich. Jedną z najważniejszych zmian w tym obszarze jest rezygnacja z mianowania jako podstawy nawiązywania stosunków pracy z tą grupą zawodową na rzecz umowy o pracę. Jest to zakończenie trwającego od kilkunastu lat procesu odchodzenia od modelu zatrudnienia opartego na szczególnym statusie nauczycieli akademickich. Obecnie będą oni w znacznym zakresie podlegać ogólnym regulacjom prawa pracy. Oznacza to uelastycznienie regulacji prawnej, a tym samym ograniczenie ochrony przed zwolnieniem z pracy, jaka przysługiwała nauczycielom mianowanym. Autor uważa także, że wprowadzane obecnie zmiany to dopiero pierwszy etap reformy, która powinna zakończyć się znaczącym podniesieniem nakładów finansowych na szkoły wyższe i zbliżeniem poziomu wynagrodzeń nauczycieli akademickich do standardów z państw rozwiniętych.