Abstrakt

Rozwój form alternatywnego rozwiązywania sporów (Alternative Disputes Resolution – ADR) nastąpił w latach 60. XX w. w Stanach Zjednoczonych. Wprowadzenie ich było wynikiem zauważalnego kryzysu wydolności sądów, rosnących kosztów, narastającej przewlekłości prowadzenia spraw, formalizacji procedury. Celem ADR jest zastąpienie trybu adjukacyjnego przez formy arbitrażowe, kontraktowe i mediacyjno-koncyliacyjne. Podstawowy podział form ADR dzieli je na formy podstawowe i mieszane (hybrydowe).
Do podstawowych zalicza się mediacje, negocjacje, arbitraż. Wśród form mieszanych przykładowo wyróżnia się: sąd polubowny (conciliation), proces poszukiwania faktów (factfinding), quasi-rozprawę (mini-trail), wynajęcie sędziego (Rent-a-Judge), „męża zaufania” (confidential listener). Narzędzia ADR z powodzeniem stosuje się przy rozwiązywaniu sporów z zakresu prawa cywilnego, prawa pracy, prawa administracyjnego, a nawet w sprawach karnych. Także amerykańskie agencje stosują procedurę ADR, zwaną reg-neg, przy wypracowywaniu pomiędzy urzędnikami a przedstawicielami zainteresowanych stron treści regulacji prawnych. Formy ADR stosuje się także w postępowaniach odwoławczych. Pomimo bezsprzecznych zalet metod ADR pojawiają się głosy krytyczne zarzucające im obniżenie standardu sądownictwa. Bezsprzecznie stosowanie form ADR skutkuje odformalizowaniem i uproszczeniem postępowania sądowego oraz często powierzaniem funkcji negocjatora, mediatora osobom bez wykształcenia prawniczego. Niemniej nie można zapominać o największym atucie ADR polegającym na osiągnięciu trwałego porozumienia, które jest satysfakcjonujące dla obu stron.

Słowa kluczowe