en pl
en pl

Krytyka Prawa. Niezależne studia nad prawem

Zobacz wydanie
Rok 3/2021 
Tom 13 
Numer 1

Urzędnicy wyborczy. Kilka refleksji o nowej instytucji polskiego prawa wyborczego

Krzysztof Skotnicki
Uniwersytet Łódzki

3/2021 13 (1) Krytyka Prawa. Niezależne studia nad prawem

DOI 10.7206/kp.2080-1084.429

Abstrakt

Nowelizacja Kodeksu wyborczego w 2018 r. ustanowiła w Polsce instytucję urzędników wyborczych, którzy zastąpili istniejącą od 1998 r. instytucję pełnomocników do spraw wyborów – urzędników wyborczych. Jedną z podstawowych różnic jest to, że obecnie urzędnicy wyborczy nie mogą pracować w urzędzie gminy odpowiadającym za przygotowanie i przeprowadzenie wyborów na obszarze ich funkcjonowania. Celem tego rozwiązania było odizolowanie administracji samorządowej od organizacji procesu wyborczego. W artykule dokonana jest krytyczna analiza instytucji urzędników wyborczych. Przedmiotem rozważań jest zarówno regulacja prawna, jak i wnioski wynikające z badania tej instytucji przeprowadzonego przez Fundację im. Stefana Batorego po zakończeniu wyborów samorządowych w 2018 r., kiedy urzędnicy wyborczy po raz pierwszy wykonywali swoje ustawowe zadania. Rozważania prowadzą do konkluzji, że ustanowienie instytucji urzędników wyborczych nie było należycie przemyślane i odbyło się bez stosownych konsultacji. Przepisy Kodeksu wyborczego często nie są jasne, nie zostały też należycie doprecyzowane w uchwałach Państwowej Komisji Wyborczej.
Zasadne jest powoływanie urzędników wyborczych na sześcioletnią kadencję przez Szefa Krajowego Biura Wyborczego. Zaskakuje natomiast, że urzędnicy wyborczy mogą kandydować podczas wyborów w okręgu, który nie wchodzi w skład jego obszaru działania, jak i prowadzić agitację wyborczą, z wyjątkiem agitacji na rzecz własnej kandydatury, podczas gdy powinni być zachowywać podczas wyborów całkowitą bezstronność. Niejasny status urzędników wyborczych i zasad wynagradzania ich pracy sprawił, że od samego początku brakowało chętnych do pełnienia tej funkcji, zaś ich pierwotnie zakładaną liczbę trzeba było zmniejszyć o połowę i obecnie wynosi ona 2600. Trzeba też ponownie rozważyć ich liczbę w poszczególnych gminach. Bardzo poważną wadą przyjętej regulacji jest jednak przede wszystkim brak wyraźnego podziału zadań pomiędzy urzędników wyborczych a gminy. Wszystko to sprawia, że instytucja urzędników wyborczych oceniana jest negatywnie. Wskazuje się, że w praktyce byli też oni słabo przygotowani do wykonywania powierzonych im zadań. Brakowało im zarówno wiedzy teoretycznej, jak i znajomości lokalnych warunków. Stąd też często zamiast pomagać, tylko utrudniali pracę urzędników w gminach. Postulat likwidacji tej instytucji nie jest jednak trafny. Należy powrócić do poprzedniego rozwiązania, kiedy urzędnikiem wyborczym w gminie był pracownik urzędu gminy w tej podstawowej jednostce samorządu terytorialnego. W gminach z dużą liczbą mieszkańców może być ich nawet więcej. Niezbędne jest jednak wzmocnienie statusu urzędnika wyborczego, dlatego konieczne jest wyraźne określenie jego relacji w wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta), jak i umocnienie pozycji i przyznanie uprawnień władczych w zakresie zadań wyborczych i referendalnych w stosunku do innych urzędników gminy. Konieczne jest powoływanie ich na określoną w latach kadencję, a także przyznanie stałego miesięcznego wynagrodzenia podwyższanego w okresie przygotowywania i przeprowadzania wyborów bądź referendum. Tylko w ten sposób powstanie Korpus Urzędników Wyborczych jako profesjonalnych urzędników gminy zajmujących się organizacją i przeprowadzaniem wyborów i referendów.

Powiązania

  1. Adamiec A., Urzędnicy wyborczy, [w:] W. Hermeliński, B. Tokaj, A. Godzwon, A. Adamiec (red.), Konsekwencje rewolucji w prawie wyborczym, czyli jak postawić krzyżyk i dlaczego w kratce, Warszawa 2018. [Google Scholar]
  2. Czaplicki K.W., Dauter B., Jaworski S.J., Kisielewicz A., Rymarz F., Zbieranek J., Kodeks wyborczy. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2018. [Google Scholar]
  3. Gąsior T., Gąsior G., Organizacja wyborów samorządowych – wybrane zagadnienia, Warszawa 2018. [Google Scholar]
  4. Haman J., Urzędnicy wyborczy w działaniu, www.batory.org.pl (dostęp: 16.03.2020). [Google Scholar]
  5. Krawczyk R.P., Regionalne izby obrachunkowe – pozycja konstytucyjna i jej uwarunkowania ustawowe, [w:] B. Cybulski, S. Srocki (red.), Regionalne Izby Obrachunkowe w Polsce w latach 1993–2003, Warszawa 2003. [Google Scholar]
  6. Majerowska-Dudek G., Pozycja i rola pełnomocnika do spraw wyborów – urzędnika wyborczego w jednostkach samorządu terytorialnego, [w:] F. Rymarz (red.), Demokratyczne standardy prawa wyborczego Rzeczypospolitej Polskiej. Teoria i praktyka, Warszawa 2005. [Google Scholar]
  7. Pyrzyńska A., Korpus Urzędników Wyborczych w polskim prawie wyborczym [artykuł zło żony do druku w „Studiach Wyborczych” w zbiorach autora]. [Google Scholar]
  8. Rakowska-Trela A., (Dez)organizacja wyborów samorządowych. Urzędnicy wyborczy, [w:] A. Sokala, A. Frydrych-Depka, P. Raźny (red.), Wokół wyborów i prawa wyborczego, t. 2, Toruń 2019. [Google Scholar]
  9. Rakowska-Trela A., Składowski K., Kodeks wyborczy. Komentarz do zmian 2018, Warszawa. [Google Scholar]
  10. Sokala A., Michalak B., Uziębło P., Leksykon prawa wyborczego i referendalnego oraz systemów wyborczych, Warszawa 2013. [Google Scholar]
  11. Skotnicki K., Najistotniejsze zmiany w polskim prawie wyborczym w ostatnim ćwierćwieczu, [w:] W. Hermeliński, B. Tokaj (red.), 25 lat demokratycznego prawa wyborczego w Polsce (1991–2016), t. 1, Warszawa 2016. [Google Scholar]
  12. Sylwestrzak A., Najwyższa Izba Kontroli. Studium prawnoustrojowe, Warszawa 2006. [Google Scholar]

Kompletne metadane

Cytowanie zasobu

APA style

Skotnicki, Krzysztof (2021). Urzędnicy wyborczy. Kilka refleksji o nowej instytucji polskiego prawa wyborczego. (2021). Urzędnicy wyborczy. Kilka refleksji o nowej instytucji polskiego prawa wyborczego. Krytyka Prawa. Niezależne Studia Nad Prawem, 13(1), 80-97. https://doi.org/10.7206/kp.2080-1084.429 (Original work published 3/2021n.e.)

MLA style

Skotnicki, Krzysztof. „Urzędnicy Wyborczy. Kilka Refleksji O Nowej Instytucji Polskiego Prawa Wyborczego”. 3/2021n.e. Krytyka Prawa. Niezależne Studia Nad Prawem, t. 13, nr 1, 2021, ss. 80-97.

Chicago style

Skotnicki, Krzysztof. „Urzędnicy Wyborczy. Kilka Refleksji O Nowej Instytucji Polskiego Prawa Wyborczego”. Krytyka Prawa. Niezależne Studia Nad Prawem, Krytyka Prawa. Niezależne studia nad prawem, 13, nr 1 (2021): 80-97. doi:10.7206/kp.2080-1084.429.