Abstrakt

W artykule dokonano analizy wyborów w okręgach wielomandatowych z różnymi typami spoilerów. W wyborach jednomandatowych „klasyczny” spoiler wchodzący do wyborów zamienia zwycięzcę w przegrywającego i jednocześnie jednego z pokonanych w zwycięzcę. Podobne sytuacje rzadko mają miejsce w wyborach wielomandatowych. W takich wyborach istnieją bardziej subtelne efekty przypominające działanie klasycznego spoilera. „Królotwórca” zamienia kandydata niebędącego faktycznym zwycięzcą w zwycięzcę wyborów; „Królobójca” pozbawia zwycięstwa uprzednio wygrywającego wybory; „Szkodnik” zabiera pewnemu konkurentowi więcej mandatów, niż sam zdobywa; „Autospoilery” tracą mandaty, startując w wyborach samodzielnie raczej niż tworząc koalicję. Możliwe są też różne warianty spoilerów strategicznych, takich jak fi kcyjne partie. W artykule przeprowadzono analizę ośmiu wyborów parlamentarnych, które miały miejsce w Polsce po roku 1989. W dwóch przypadkach konsekwencje istnienia spoilerów były bardzo duże. W 1993 roku rozproszenie na prawicy (Autospoilery) pomogło SLD i PSL wrócić do władzy, spowolniło proces dekomunizacji i stworzyło silne przeszkody instytucjonalne na drodze do dalszej demokratyzacji. W roku 2015 mały Królotwórca, partia Razem, pomógł PiS osiągnąć większość parlamentarną i umożliwił realizację radykalnego programu zmian. W pozostałych wyborach konsekwencje były mniejsze, lecz również godne odnotowania. Wyniki sugerują, że wybory parlamentarne przeprowadzane przy użyciu ordynacji proporcjonalnej z listami kandydatów są bardzo wrażliwe na działanie spoilerów.

Słowa kluczowe