Abstrakt

Cel: zachowanie ludzkie w rutynowych sytuacjach sterowane jest przez automatyczne procesy (Bargh 1999). Celem badania było określenie czynników sprzyjających konieczności użycia refleksyjnych „kosztownych” sposobów analizy kierowanych do niego próśb. Pod uwagę branospontanicznie przejawianą konwencjonalną grzeczność prośby (Carli 1990; 2001) oraz płeć rozmówcy. Laman i Douven (2001) sugerują, że komunikacja z płcią przeciwną przebiega w sposób odmienny niż z płcią własną, gdyż jednostka nie koncentruje się na argumentacji rozmówcy. Niska motywacja do analizy jego argumentów wynika z milczącego założenia, że są one nieracjonalne i niezrozumiałe.

Metodologia: w eksperymencie ulicznym grupa 13 studentów prosiła przypadkowych przechodniów (n=156) o pożyczenie telefonu komórkowego, stosując konwencjonalnie grzeczną oraz nietypową, nieznoszącą sprzeciwu formę komunikacji. Prośba była (1) dobrze, (2) pozornie lub (3) zupełnie nieuzasadniona.

Wnioski: stwierdzono, że ludzie wykazują bezrefleksyjną uległość, gdy proszeni są konwencjonalnie przez osoby tej samej płci. Jednakowa (84,6%) skuteczność niekonwencjonalnej prośby dobrze oraz pozornie uzasadnionej świadczy o braku analizy semantycznej uzasadnienia przez badanych. Rejestrowali oni jedynie, że uzasadnienie pojawia się (spełniali jedynie 15,4% próśb nieuzasadnionych). Niekonwencjonalna forma komunikatu, niezależnie od płci rozmówców, wytrąca badanego z bezrefleksyjności, kieruje jego uwagę na uzasadnienie i powoduje, że prośba jest spełniana wtedy, gdy uzasadnienie jest dobre.

Oryginalność: przedstawione wyniki mogą wspomóc skuteczność kierowania próśb poprzez (1) zwrócenie uwagi indagowanego na uzasadnienie przy pomocy niekonwencjonalnej formy komunikacji oraz (2) pokazując znaczenie płci osób komunikujących się. Niewiele jest badań wiążących formy komunikacji oraz płci rozmówców z refleksyjnością. Prezentowane
wyniki poszerzają wiedzę dotyczącą skuteczności rozkazu w wywieraniu wpływu oraz komunikacji międzypłciowej.

Słowa kluczowe