The paper is devoted to the topic of strategic grading, which is a term that describes situations in which a judge acquires his preferred result by giving a dishonest opinion. The initial issues concern searching for the possibility of supplementing the rules of
determining the verdict of the Scottish jury in a way that prevents jurors from manipulating it and strategic grading in the context of a system of artifi cial majority used in Polish courts of criminal justice. As it is shown, the Polish system is immune to the strategic behaviour of the judges. Article puts forward a new model of grading systems which generalizes the model constructed by Balinski & Laraki, and is similar to the classical model of Moulin. The new model is based on the assumption that for any given grades
one should be able to determine how close they are. An utterly new defi nition of strategic grading is given, and the article explains why it is needed. The main goal of the article is to give a characterization of grade aggregation functions which, in the new model, are immune to the strategic grading. On the basis of the proof by Balinski and Laraki, it is shown that order functions meet this criterion. Moreover, it is proven that under some additional assumptions they are the only type of such functions.

The goal of the present paper is to review recent theoretical models and empirical studies on the role of numeracy (i.e., cognitive ability in processing numerical information) in decision making under risk and uncertainty. The research conducted in the last decade points that numeracy is the most robust predictor of making good decisions, which predictions are independent of other psychological constructs or cognitive abilities (such as fluid Intelligence or cognitive reflection). The pivotal role of numeracy has been described in at least three theoretical models: Fuzzy-Trace Theory, Skilled Decision Theory, and Multiple Numeric Competencies model. Furthermore, the results of numerous research indicate that better decisions made by people with high numeracy are underpinned by various psychological mechanisms of the cognitive, motivational, and affective nature. Findings related to the performance of people with high and low numeracy served to develop both immediate (e.g., visual aids or an experience-based format of risk communication) and long-term (e.g.,cognitive training) methods of improving the decision-making process. Based on these decision aids, we can effectively support people with low numeracy in an accurate risk assessment, risk comprehension, and making better decisions.

Celem tekstu jest ocena ekonomicznej teorii kary i powiązanego z nią modelu podejmowania decyzji z perspektywy empirycznych studiów nad prawem i behawioralnej analizy prawa. Ekonomiczna teoria kary w drugiej połowie XX wieku była podstawową teorią kary i miała znaczący wpływ na politykę karania w Stanach Zjednoczonych. Na początku XXI stulecia liczne badania statystyczne pokazały z jednej strony ograniczoną skuteczność ekonomicznego podejścia do prawa karnego, a z drugiej – szkodliwe efekty przetrzymywania w więzieniach dużej liczby osadzonych. Pojawiła się więc konieczność opracowania nowego modelu podejmowania decyzji przez przestępców. Psychologowie, ekonomiści behawioralni i zwolennicy behawioralnej analizy prawa zidentyfi kowali szereg czynników wpływających na podejmowanie decyzji o popełnieniu przestępstwa, by wymienić choćby dyskontowanie hiperboliczne, błąd nadmiernego optymizmu czy prognozowanie afektywne.

Artykuł poświęcony jest sformułowaniu pewnego modelu podejmowania decyzji przez grupę decydentów, ugruntowującego autorytet epistemiczny tej grupy w porównaniu z pojedynczym decydentem, konkurencyjnego wobec modeli, dla których zachodzi twierdzenie Condorceta (CJT) lub jakieś jego uogólnienie. Proponowany model opiera się na spostrzeżeniu, że niektórych założeń leżących u podstaw modeli, w których działa CJT, nie tylko nie da się spełnić, ale że w ogóle nie warto ich spełniać - a nawet wręcz warto ich nie spełniać. W zamian proponuje się inne założenia, lepiej odpowiadające ideałowi racjonalnej dyskusji. W szczególności odrzuca się założenie o jednakowym prawdopodobieństwie podjęcia trafnej decyzji przez każdego z decydentów i o niezależności podejmowania decyzji przez każdego z decydentów.

W pracy podjęto pytanie, jak wiek wpływa na subiektywną ocenę prawdopodobieństwa oraz na podejmowanie decyzji ryzykownych. Przeprowadzono badanie na 140 osobach w wieku od 6 do 22 lat. Wyniki pokazały, że dzieci w wieku 6–10 lat nie były w stanie różnicować prawdopodobieństw. Dopiero wśród dzieci 11–13-letnich zaczyna się pojawiać rozróżnianie prawdopodobieństw, choć tylko w sytuacjach zysku. Zaobserwowano także tendencję do przeszacowywania prawdopodobieństw wygranej (w loteriach z możliwą wygraną) oraz prawdopodobieństw straty (w loteriach z możliwą stratą) zarówno przez dzieci, jak i dorosłych. Badanie wykazało również, że wiek badanych ma wpływ na podejmowanie ryzyka. Dorośli wykazują większą awersję do ryzyka w dziedzinie zysków niż strat, natomiast u dzieci tendencja jest odwrotna. W związku z tym, że najmłodsze dzieci nie rozumieją pojęcia prawdopodobieństwa, przy podejmowaniu wyborów nie są wrażliwe na zmianę prawdopodobieństwa, a co za tym idzie także na zmianę wartości oczekiwanej. Wśród dzieci najmłodszych na ryzykowne wybory nie miały wpływu ani wielkość wygranej/straty, ani prawdopodobieństwo. U dzieci 9–10-letnich znaczenie miała wyłącznie wielkość wygranej/straty. Natomiast u starszych dzieci (11–13-letnich) oraz osób dorosłych wpływ ma zarówno wielkość wygranej/straty, jak i prawdopodobieństwo, a także ich kombinacja (wartość oczekiwana).

The paper presents the literature review on judicial decision making process and focuses particularly on sentencing decisions. The first paragraph has been devoted to legal directives that should inform the judge decisions about the decision weight of particular perpetrator/offence features in sentencing. Whatsoever the system of sentencing is immensely complicated even for judges: the definitions of the above mentioned directives seem to be fundamentally contentious and it remains obscure how much weight is and should be given to each of them. This situation makes different judges give different sentences for the same offence. Furthermore, the judicial practice reveals some turns-out-to-be aggravating factors that should never be taken into consideration in sentencing. Thus, in the same paragraph, the authors present methods which may help to identify the true factors and their weight in sentencing process. In the second paragraph the authors discuss the influence of judges’ cognitive dispositions (deeply rooted in psychophysics as well in heuristic reasoning) on sentencing decisions. The roles of Weber’s law and anchoring heuristic have been highlighted. Finally a discussion follows on the influence of dispositions rooted in Prospect Theory on parties’ propensity toward reaching a compromise even before the trial.

Social choice theory is essentially about the constraints upon effective mechanisms for implementing desirable states of a society or a group, given the preferences and utilities of its members. Social choice theory is also, and much more generally, a conceptual examination of normative theories of society – theories that characterize what it is for state of affairs to be better from the social point of view. Social choice methods have different aims, for example democratic decision-making, epistemic decision-making, respecting individual rights of persons and groups, just distribution of goods. They are justified by the sets of postulates, which represent different basic social values.

Anger is one of the most often experienced emotions, it is therefore important to understand how this emotion influences the process of judgment and decision making. The effect of anger can be analyzed on two levels. One is the question of how the anger an individual is experiencing influences her judgments and behaviours. Another thing is how anger being experienced by other people influences the behaviour of an individual. Research shows that a feeling of anger leads to more optimistic judgments, both of future and past events. When there is a conflict of interests, angry people take on a more competitive attitude and show little consideration for the interests of others. Anger also leads to worse understanding of one's self-interests and results in obtaining worse outcomes in negotiations, but paradoxically, it also brings about greater satisfaction from the outcome obtained. Additionally, a stronger sense of control over outcomes leads to holding the other party responsible for behaviours harmful to others and to being harsher when punishing such behaviours. Research on expressing anger in a situation of conflict shows that anger is interpreted as a sign of toughness and high aspirations. This allows for larger concessions in situations when the other party is in a weak position and/or is determined to reach an agreement. However, when the other party is in a strong position and/or can take severe retaliatory actions, expressing anger can be harmful to the angry person. In such situations the irate person tends to be cheated more often than a calm individual, if the other party can resort to such behaviours. Angry people are also less likely to join a coalition, but when they succeed, they can achieve considerable gains.

The article is a review of selected methods in the of the decision making aiding in the project planning processes. It may be helpful in choosing a method for the analysis of the project decision making.

Jeśli masz do wyboru dwie możliwości i nie wiesz, która z nich będzie korzystniejsza, wydaje się, że można jedynie zdać się na los szczęścia i o wyborze zdecydować rzucając monetą. Okazuje się jednak, że można postąpić rozsądniej. Jak? O tym właśnie jest ten artykuł.

(ze wstępu) Relacja preferencji indywidualnej pozostaje jednym z głównych zagadnień podejmowanych w naukach społecznych od ponad pięćdziesięciu lat. Intensywne badania prowadzone są zarówno przez ekonomistów, jak i psychologów zajmujących się wyborami społecznymi, ocenianiem i wartościowaniem. Prace takich badaczy jak Arrow (1951), Simon (1982) czy Kahneman i Tversky (1979) wywarły silny wpływ na badaczy pracujących nad zagadnieniami z zakresu podejmowania decyzji i doprowadziły do sformułowania nowego paradygmatu, w którym punkt ciężkości rozważań przesuwa się z prób odpowiedzi na pytanie o to, jaką decyzję należy podjąć, na zagadnienia związane z lepszym rozumieniem problemu decyzyjnego. W tym ujęciu analizę decyzji zastępuje wspomaganie decyzji, w którym istotną rolę odgrywa analityk wspierający decydenta w formułowaniu wariantów decyzyjnych, konstruowaniu kryteriów oceny wariantów oraz wyborze formy agregacji ocen dokonywanych względem poszczególnych kryteriów. W nowym podejściu podkreśla się wielokryterialny charakter problemu decyzyjnego. Zwraca się uwagę na fakt, że decyzje zwykle mają prowadzić do zaspokojenia całego zbioru potrzeb decydenta, a co za tym idzie nie jest ani uzasadnionym, ani praktycznym sprowadzanie porównania wariantów do porównania ich ocen względem pojedynczego kryterium.